PROEFPERSONENHet vaccin dat Nederlanders moet beschermen tegen corona wordt de komende maanden uitvoerig getest op vrijwilligers uit Brazilië en Zuid-Afrika. Arme landen, waar de medische standaard aanzienlijk lager ligt dan in het rijke Westen. Fungeren inwoners daar nu als goedkope proefkonijnen voor ‘ons’ vaccin, waarvan de bijwerkingen en risico’s nog onbekend zijn?
Maartje Spieksma & Stephen Friedrichs 09-07-20, 11:00 Laatste update: 15:25
1k
6
In de zoektocht naar een coronavaccin testen farmaceuten volop in ontwikkelingslanden. Niet per se erg, maar wel belangrijk om een vinger aan de pols te houden. In het verleden ging het immers soms behoorlijk mis. Dat zegt politicoloog Irene Schipper van SOMO, dat het gedrag van multinationals - waaronder farmaceuten - tegen het licht houdt.
Irene Schipper, Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen
Waarom is die vinger aan de pols zo belangrijk?
,,Er zijn vreselijke dingen gebeurd met het testen van nieuwe medicijnen of vaccins in Afrikaanse landen. Zo kreeg bij de ontwikkeling van een nieuw medicijn - bestemd om de overdracht van het HIV-virus van moeders op ongeboren kinderen te voorkomen - de controlegroep alleen een placebo. Dat terwijl er toen al een werkzaam medicijn op de markt was wat bescherming bood. Dat is in strijd met de ethische richtlijnen. Gevolg: in de controlegroep raakten meerdere ongeboren baby’s onnodig besmet met het HIV-virus.
Nog een voorbeeld: Tijdens een uitbraak van een virus dat een hersenvliesontsteking veroorzaakt werd een antibioticum getest op kinderen, zonder dat de ouders wisten dat ze deelnamen aan een proef. Een aantal kinderen raakte verlamd en een enkeling stierf zelfs.”
Irene Schipper is politicoloog en doet onderzoek naar het gedrag van multinationals, waaronder farmaceuten, bij Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen.
Irene Schipper is politicoloog en doet onderzoek naar het gedrag van multinationals, waaronder farmaceuten, bij Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen. © Marco Okhuizen
Farmaceut AstraZeneca en de universiteit van Oxford testen hun coronavaccin nu in Zuid-Afrika en Brazilië, kunnen we soortgelijke praktijken verwachten?
,,Vooropgesteld: het is heel belangrijk dat proefpersonen vrijwillig meedoen en op de hoogte zijn van de medische risico’s. Dat is in het verleden in ontwikkelingslanden vaak misgegaan, bijvoorbeeld omdat deelnemers een formulier kregen dat ze niet konden lezen of omdat het de enige manier was om toegang te krijgen tot medische hulp. Het is de taak van medisch ethische commissies om proefpersonen te beschermen volgens internationale normen. In Zuid-Afrika hebben twee commissies - waarvan een uit eigen land en een uit Groot-Brittannië - de vaccinproef vooraf gecontroleerd en goedgekeurd. Men mag er dus vanuit gaan dat het daar goed geregeld is. In Brazilië is die goedkeuring van de ethische commissie er nog niet.
Verschillende coronavaccins en medicijnen worden momenteel getest op apen in het Biomedical Primate Research Centre in Rijswijk.
Verschillende coronavaccins en medicijnen worden momenteel getest op apen in het Biomedical Primate Research Centre in Rijswijk. © Phil Nijhuis
Het is overigens ook voor een farmaceut van belang dat een medicijn of vaccin wordt getest volgens internationale ethische normen: zo kan het Europese geneesmiddelenbureau EMA tegenwoordig een product weigeren als die zijn geschonden. Dan is voor een farmaceut alle moeite voor niets geweest.”
Waarom wordt het vaccin überhaupt in ontwikkelingslanden getest? Je zou denken dat de medische voorzieningen in Europa beter zijn, mocht het vaccin onverhoopt schade toedoen aan de gezondheid.
,,Wat dat betreft zijn farmaceuten niet anders dan grote kledingketens. Zoals zij hun kleding in landen laten produceren waar de productiekosten laag zijn, kiezen farmaceuten voor plekken die voor hun commercieel interessant en goedkoop zijn.
Covid-19 vaccin
Covid-19 vaccin © Shutterstock
Dat gezegd hebbende is het voor wetenschappers ook van groot belang om te weten hoe een vaccin in andere continenten werkt. De bevolking en voorzieningen zijn in Zuid-Afrika niet één-op-één dezelfde als die in Groot-Brittannië. In Zuid-Afrika worden bijvoorbeeld ook vijftig proefpersonen opgenomen in de testgroep die met het HIV zijn besmet omdat dat virus daar relatief vaak voorkomt.
Voor ontwikkelingslanden is er nog een groot voordeel: farmaceuten die een vaccin of medicijn testen in een bepaald land, moeten dat daarna ook toegankelijk maken zodat de lokale bevolking er baat bij heeft. Heel concreet: doordat AstraZeneca nu test in Brazilië en Zuid-Afrika, moet een eventueel vaccin ook in die landen worden verspreid.”
Farmaceuten kiezen voor plekken die voor hen commercieel interessant en goedkoop zijn
Irene Schippers, Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen
Vooralsnog zijn er dus geen misstanden bekend in de landen waar een coronavaccin wordt getest?
Daar lijkt het nu niet op. Dat wil niet zeggen dat alles vlekkeloos verloopt. Zo hebben AstraZeneca en de universiteit van Oxford vooralsnog niet aangegeven de resultaten van de tests in Zuid-Afrika en Brazilië met de rest van de wereld te willen delen.
Dat stoort me: de tests zijn voor een groot deel gefinancierd met publiek geld en dienen natuurlijk ook een enorm maatschappelijk belang. Iedereen wil weten hoe en onder welke omstandigheden een coronavaccin het beste werkt. Juist daarvoor is ook een speciale technology pool (een wereldwijde database waarin informatie over corona door wetenschappers wordt gedeeld, red.) opgezet. Maak daarvan gebruik, zou ik zeggen.”
https://www.ad.nl/buitenland/vreselijke ... ~a2a31aaf/